ಸ್ಪುಟವಾದ ಉಚ್ಛಾರ ಅಹಂಕಾರ
ಪುಟ್ಟ ಕೋತಿಯ ಮುಖ
ವಯಸ್ಸಾದ ಮನುಷ್ಯನಂತೆ ಕಾಣುತ್ತೆ
ವ್ಯಂಜನವೂ ಅಕ್ಷರ ಹಾಗು ಸಹಜ
ಕೃತಕ ಗರ್ಭಧಾರಣೆ ರಶೀದಿ
ಹಿಂದಿನ ಜಾಹಿರಾತಿನ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ
ಸ್ಮಾರಕದ ಮಹತ್ವ
ಸಣ್ಣ ಕಂಪನಕ್ಕೂ ಬೆಚ್ಚಿ ಬೀಳುವಾಗ
ಎಲ್ಲವೂ ಸುಳ್ಳೆಂದೆನಿಸುತ್ತೆ
ರಭಸಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚೆಂದರೆ ಭೋರ್ಗರೆವ ಗುಣ
ಇದಕ್ಕೆ ಹಾಗಲ್ಲ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಆಗಬೇಕು
ಉತ್ತರದ ಹಾಸು ಹೊದ್ದು ಮಲಗಿದ ಕೂಸಿಗೆ
ಮೊಲೆ ಹಾಲು ಕೊಡುವವನ ಹಿಂದೆ
ಅವಳ ನಡಿಗೆಯನ್ನಲ?
ಬಹುಶೃತ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ, ನಾಲ್ಕು ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಪದವಿವರಣ ಕೋಶವನ್ನೂ, ಸುಮಾರು ಅರವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿರುವ ಶ್ರೀ ರಾಧಾವಲ್ಲಭ ತ್ರಿಪಾಠಿಯವರು ೨೦೧೩ರಲ್ಲಿ ಜಯಪುರದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಕಾಡೆಮಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ವಿಶೇಷ ಉಪನ್ಯಾಸವನ್ನು ಅಕಾಡೆಮಿಯು ಪುಸ್ತಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತ್ತು. "ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿಚಾರ" ಎಂಬ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಕುರಿತಾದ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿರುವ ಶ್ರೀ ಅತ್ತಿಮುರುಡು ವಿಶ್ವೇಶ್ವರರವರು "ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಸಂಗಿಕತೆ" ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಕುರಿತಾಗಿ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಭರತನ ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಕನ್ನಡ ಅನುವಾದವನ್ನು ಶ್ರೀಯುತ ಶ್ರೀರಂಗರು ಮಾಡಿರುವರು. ನಂತರ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನವರು ಧನಂಜಯನ ದಶರೂಪಕವನ್ನು ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಎರಡೂ ಕೃತಿಗಳೂ ಬೃಹತ್ ಸ್ವರೂಪದ್ದಾಗಿದ್ದು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಓದನ್ನು ಬೇಡುತ್ತವೆ. ಆದರೆ "ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಸಂಗಿಕತೆ"ಯೊಂದು ಸಣ್ಣ, ಅರವತ್ತು ಪುಟಗಳ ಹೊತ್ತಿಗೆಯಾದರೂ ವಿಸ್ತಾರದಲ್ಲಿ ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸ್ವರೂಪ, ಚರಿತ್ರೆ ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ನಡೆದ ತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ, ತತ್ತ್ವ ಜಿಜ್ಞಾಸೆಗಳೆಲ್ಲವನ್ನು ಒಂದೇ ಹರವಿನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪರಿಚಯಕ್ಕೆ , ಅದರ ತತ್ತ್ವಜಿಜ್ಞಾಸೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಲಿಚ್ಛಿಸುವವರಿಗೆ ಇದೊಂದು ಅತ್ಯತ್ತಮ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ.
ಈ ಕೃತಿಯು ೧೮೬೫ರಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲಿಗೆ ನಡೆದ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ಕೃತಿಯ ಸಂಪಾದನೆ ಅದರ ಹುಡುಕಾಟದ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಆಪ್ತವಾಗಿ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ, ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಇತರೆ ಕೃತಿಗಳ ಸಂಪಾದನ ಕಾರ್ಯದ ಒಟ್ಟು ಹಿನ್ನೆಲೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಆವಿಷ್ಕಾರಗೊಂಡಿದೆ. ನಂತರ ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಟಕಗಳ ವಿವರಗಳು, ಅವುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಜರುಗಿದ ಭಾರತೀಯ ನಾಟಕಗಳ ಬಗೆಗಿನ ವಿಷ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಸಾಗುತ್ತವೆ. ಇನ್ನು ನಾಟ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿಷಯ, ಪ್ರಯೋಜನ ಸಂಬಂಧ, ಅದರ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು, ಅದರ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಹೀಗೆ ಬಹು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕಿರು ಹೊತ್ತಿಗೆಯಲ್ಲಿ ರೂಪಿಸಿದ್ದು ಸಾಧನೆಯೇ ಸರಿ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಓದಿದ ನಂತರ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗೆಗಿನ ಎಲ್ಲಾ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಓದಬೇಕೆನಿಸಿದ್ದು ನಿಜ.
ಇಲ್ಲಿನ ಭಾಷೆಯು ಬಹಳ ಇಷ್ಟವಾಯಿತು. ಕೃತಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ತೋರುವ ಒಂದಿಷ್ಟು ಸಾಲುಗಳು.
"ಅಭಿನವ ಗುಪ್ತರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಲೆಯು ಭ್ರಮೆಯಾಗಲೀ, ಆರೋಪವಾಗಲೀ ಅಲ್ಲ. ನಿಶ್ಚಯಾತ್ಮಕ ಜ್ಞಾನವಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಅಧ್ಯವಸಾಯವಾಗಲೀ ಅಲ್ಲ; ಅದು ರಸಸ್ವಭಾವದ ವಸ್ತುವಾಗಿದೆ. ಕಲೆಯು ರಸವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ರಸವು ಕಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇದೇ ರಸವು ಪರಮತತ್ತ್ವವೂ ಆಗಿದೆ. ಆದುದರಿಂದ ರಸಾನುಭೂತಿಯು ಪರಮ ತತ್ತ್ವದ ಅನುಭೂತಿಯೂ ಆಗಿರುತ್ತದೆ.”
“ನಿಷ್ಕರ್ಷವಾಗಿ ಭರತಮುನಿಯ ರಸದ ಕಲ್ಪನೆಯು ಏಕತಾನತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿರೋಧಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ರಸವು ಏಕಾಕಿಯಾಗಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಪುರುಷಾರ್ಥವು ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಅನ್ಯ ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಸಮನ್ವಿತವಾಗಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಪೂರ್ಣವಾಗಲಾರದು.”
“ಕಲಾಸೃಷ್ಟಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕವಿ ಅಥವಾ ಕಲಾವಿದನು ಶಿವನ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿರುತ್ತಾನೆ ಎಂದಾದರೆ, ಕಲೆಯ ಅನುಭವದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕನೂ ಈಶ್ವರರೂಪಿಯಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಚಿತ್ತವು ಕಲೆಯ ರಚನೆ ಮತ್ತು ಅನುಭವ ಎರಡರಲ್ಲಿಯೂ ಶಿವಸಮಾನವಾಗಿರುತ್ತದೆ.”
ಪುಸ್ತಕ ಕೊಳ್ಳಲು ಈ ಕೊಂಡಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು ---
ದೇಹವು ಕಾಣುತ್ತಿದೆ
ಕಾಣುತ್ತಿದೆ ದೇಹವು
ಹೀಗಿರಲಾಗಿ…………
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಪ್ರಮಾಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ
ಸಮಾನ ಅಂಶ
“ಪ್ರ" ಎಂಬಕ್ಷರ
ಹಾಗೂ ಪ್ರ ಸ್ವರಾಕ್ಷರವಲ್ಲ
ಎಂಬುದೊಂದು ಪ್ರತಿಮೆ
ಎರಡರ ವರ್ಗಮೂಲದ ಅಂಕಿಗಳು
ಅನಂತಕ್ಕೆ ಅಂಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ಬೆಳೆವಾಗ
ಧುತ್ತನೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿಬಿಡುವುದಿದೆಯಲ್ಲ
ಅದನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿ ಎನ್ನಬಹುದು.
ಕೇಕೆ ಹಾಕುವ ಭಾಗ್ಯವು
ಒಂಥರಾ ರೋಚಕ
ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ಒಂದೊಂದು ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು
ಸಮಾಂತರಿಸಿ ನಮೂದಿಸಿದಾಗ
ಚಿತ್ರವು ಒಂದು ಸಂಖ್ಯೆ
ಕಟ್ಟುವುದೆಂದರೆ ಹೀಗೇನೆ
ಮೂಲೆ ಮುಟ್ಟಿದಾಕ್ಷಣ ಎದುರು
ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ
ಅಲ್ಲಿಂದ
ನೆಲದ ಕೊನೆ ಮುಟ್ಟಿದಾಗ
ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ
ಇದೊಂದು ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ ಆಕಾರ
ಇದ್ದಿಲಲ್ಲಿ ತೀಡಿದ ಕಣ್ಣ ಹುಬ್ಬು
ಮೂರ್ತಿ ಸಿದ್ಧ
ಸೊಂಟದಲ್ಲೊಂದು ಕಮಲಪುಷ್ಪವು
ಜಾತ್ರೆಯ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ
ಸಲ್ಲಮುದ್ದೆ ನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ
ಮೊದಲ ಲಿಪಿ ಹಾಡು
ಆ ಹಾಡು ತನಗೆ ಬರುತ್ತಿತ್ತೆಂದವನದು
ಬರೀ ಮಣ ಮಣ
ಕೇಳಿದರೆ, ಹಿಂದೆ ಹಿಂದೆ ಹಿಂದೆ ಇನ್ನೂ ಹಿಂದೆ………
ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿಯಲ್ಲಿನ ರೇಖಾಚಿತ್ರಕ್ಕೆ
ಬಣ್ಣವು ಬೇಕಿಲ್ಲ – ಕೈ ಬರಹ
ಬಲು ಒರಟು - ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ
ಸಂಕೀರ್ಣ ದ್ವಂದ್ವ ರಚನೆ
ಅರಳೀ ಕಟ್ಟೆಯ ಹರಟೆ
ಛಂದಸ್ಸಿನ ಮಿತಿ ಅಲಂಕಾರ
ಅದೇ ಹಾಡು ಹಸೆ ಕುಣಿತ
ಹರಿಕತೆ ದಾಸರಿಗೆ ಮರೆವು
ಕಥೆಯಲ್ಲಿನ ಸಂಬಂಧಗಳೆಲ್ಲಾ ಅದಲು ಬದಲು
ವಯ್ಯಾಕರಿಣಿಗೆ ದಕ್ಕದೆ
ತರುಣಿ ಬೆಂಬತ್ತಿ ಹಠವಿಡಿದಾಗ
ಹಂತಗಳಿಗೆ ಎಗ್ಗಿಲ್ಲದ ಸುಗ್ಗಿಯ
ಜೊತೆಗೆ ಒಂದೇ ಹಠ, ಆಟ ಹೂಡಿದ
ತರುಣಿಗೆ ವರ್ಣಕ್ಕೆ ಬಣ್ಣ ಹಚ್ಚುವ
ತವಕ ಬಣ್ಣದಿಂತೆಗೆವ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ
ಪ್ರದರ್ಶನದ ಗೀಳು
ಪುಳಕ್ -
ಸಮೀಕರಣವಿಲ್ಲ
ಆಗ ಕರೆಯುತ್ತೆ ಕರಿ ಮೀನು
ಕೂಗುತ್ತೆ
ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಹಾರುವ ಮೀನ
ಪಥದಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿದ ಬಳ್ಳಿಯಲ್ಲರಳಿದ
ಹೂವನು ಬಯಸಿದ ತರುಣಿಯ
ಮನವಗೆದ್ದ ಓ ಮುದುಕನೆ
ಚಿರ ಯುವಕನೆ
ಒಂಟಿ ನಕ್ಷತ್ರದ ಸುತ್ತೆಲ್ಲ
ಬಣ್ಣದ ರಾಶಿ
ಕಡುಗಪ್ಪು ಆಕಾಶ
ಸೀಳಿ ಹಾರಿದೆ
ಮೀನು ದಿಕ್ಕು ದಿಕ್ಕು ತಪ್ಪಿ.
[ವಸುಗುಪ್ತನ ಶಿವಸೂತ್ರದ ಒಂದು ಸೂತ್ರ]
ಆಗಾಗ ಬಂದೋಗುವ ಬೆಕ್ಕು
ಮಿಯಾಂ ಎಂದೆನ್ನಬಹುದಾದರೂ
ಸುಲಭಕ್ಕೆ ಅನ್ನುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಬಲು ಅಪರೂಪ
ಕಾಲಬಳಿಯಲ್ಲಿ ನುಸುಳಿದ್ದಿಲ್ಲ -
ಹಾಗೇ ತಿಳಿಯಬೇಕು
ಹಾಲು ಬೇಕೋ ಏಕಾಂತವೋ ಮತ್ತೊಂದೋ ಮಗದೊಂದೋ
ಯು. ಜಿ. ಗೆ ಕಿಟಕಿಗಳೂ ಬಾಗಿಲುಗಳೂ
ಎಂದರೆ ಅಷ್ಟಕ್ಕಷ್ಟೆ
ಸಾಕ್ರೆಟೀಸಿಗೆ ಕೊಟ್ಟ ವಿಷದ ಬಟ್ಟಲಲ್ಲಿ ನೊಣವೊಂದಿತ್ತು
ಚರಿತ್ರೆಕಾರನ ವಾದಕ್ಕೆ ಅದು ಬದುಕಿತ್ತು ಪ್ರತಿವಾದ
ಈ ಬೆಕ್ಕು ಬಲು ತರಲೆ
ವಿಶಿಷ್ಟತೆಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಕಾಲುಚಾಚಿ
ಮಲಗಿದ ಧಿಮಾಕಿಗೆ
ನಾವ್ಯಾರಾದರೂ ಅದಕೆ ಲೆಕ್ಕವೇ ಇಲ್ಲ
ಪತ್ರಗಳಿಗೊಂದು ರೀತಿಯ ವಾಸನೆಯಿರುತ್ತದೆ
ಎಂಬುದು ಈ ಬೆಕ್ಕು ಹತ್ತಿರ ಬಂದಾಗೆಲ್ಲಾ
ಅನ್ನಿಸುವುದು ಆದರೂ
ನಿತ್ಯ ಪತ್ರಿಕೆ ತಿರುವಿಹಾಕುವಾಗಲೆಲ್ಲಾ
ವಾಸನೆ - ಬೆಕ್ಕಿನದೋ
ಮತ್ಯಾವುದರದೋ ತಿಳಿಯುವುದೇ ಇಲ್ಲ
ಜೀವವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕೂ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಕ್ಕೂ
ನಡುವಲ್ಲಿ ಬೆಕ್ಕು ಕುಳಿತು
ಇಲಿ ಮೇಯುತ್ತಿರುತ್ತದೆಂಬುದು
ಅನಿರ್ವಚನೀಯವೆಂದೆನಿಸಿದರೂ ಸರಿಯೆಂಬ
ವಾದಕ್ಕೆ ಬೆಕ್ಕು ತಲೆಯಾಡಿಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ.
ಇದು ಹೀಗಿರಲಾಗಿ………
ರಚನೆ ವಿರಚನೆ ಹೇಗೋ
ಹಾಗೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿ ವಿಸ್ಮೃತಿ
“೫೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ"
ಪತ್ರಿಕೆಯ ಸಣ್ಣ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ
ತಾ ನಟಿಸಿದ ನಾಟಕದ ಅಂಕದಲ್ಲಿ
ಮೈ ಮರೆತು ನಟಿಸಲೋಗಿ
ನಿಜದ ಹಲ್ಲು ಮುರಿದದ್ದು
ಪ್ರಕಟವಾಗದೇ ಹೋದದ್ದು
ನನ್ನ ತಾತನಿಗೆ
ಕಾಫೀ ತೊರೆದು ಮುಖ ಊದಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಕ್ಕೆ
ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು.
[ಯು. ಜಿ. ಎಂದರೆ ಯು. ಜಿ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ ]